Stawianie granic w pracy jest jednym z kluczowych elementów zdrowego środowiska zawodowego. Pomaga w utrzymaniu równowagi między życiem prywatnym a zawodowym, zapobiega wypaleniu zawodowemu i chroni naszą psychikę przed negatywnymi skutkami nadmiernego obciążenia pracą. Pomimo tych korzyści, wiele osób ma trudności ze stawianiem granic w pracy. W tym artykule wyjaśnię, na czym polega stawianie granic, dlaczego jest to tak trudne, oraz jak reagować na konkretne zachowania, które te granice naruszają.

Na czym polega stawianie granic?

Stawianie granic to umiejętność określania, jakie zachowania są dla nas akceptowalne, a jakie nie, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. W kontekście pracy oznacza to wyznaczenie limitów dotyczących naszych obowiązków, czasu pracy, komunikacji i interakcji z innymi. Granice mogą dotyczyć różnych aspektów pracy, takich jak:

• Czas pracy: Określenie, kiedy zaczynamy i kończymy pracę, przerwy, nadgodziny.
• Zakres obowiązków: Jasne określenie, za co jesteśmy odpowiedzialni, a co wykracza poza nasze obowiązki.
• Komunikacja: Wyznaczenie preferencji dotyczących sposobu i czasu kontaktu (np. nieodbieranie telefonów po godzinach pracy).
• Szacunek: Oczekiwanie, że będziemy traktowani z szacunkiem i godnością przez współpracowników i przełożonych.

Dlaczego stawianie granic jest trudne?

1. Obawa przed konsekwencjami

Jednym z głównych powodów, dla których ludzie mają trudności ze stawianiem granic, jest strach przed negatywnymi konsekwencjami. Obawiamy się, że odmowa wykonania dodatkowej pracy lub postawienie granicy może prowadzić do konfliktów, utraty pracy, lub negatywnego odbioru przez współpracowników i przełożonych. Gdy pytam swoich klientów na coachingu co najgorszego może się wydarzyć, słyszę “będą na mnie źle patrzeć”, “zaczną o mnie plotkować”, “jeśli się postawię, wykluczą mnie z grupy”, “będę dostawać najnudniejsze albo najtrudniejsze projekty”

2. Brak umiejętności komunikacyjnych

Wielu z nas nie posiada odpowiednich umiejętności komunikacyjnych, aby asertywnie wyrażać swoje potrzeby i granice. Asertywność to umiejętność wyrażania siebie w sposób stanowczy, ale jednocześnie szanujący prawa innych. Brak tej umiejętności może prowadzić do unikania trudnych rozmów i ulegania presji. Czasami bywa też tak, że klienci próbują być asertywni, ale ze względu na silny stres w tej sytuacji, stają się nerwowi, nie są w stanie zapanować nad emocjami. Ze stanowczości wchodzą w próbę wytłumaczenia się dlaczego na coś się nie zgadzają.
Kiedyś jedna klientka opowiadała o sytuacji, gdzie najpierw powiedziała, że nie będzie odbierać telefonów służbowych po 19.00 po czym 5 minut później zaczęła za tą decyzję przepraszać szefa i tłumaczyć, że musi wtedy pomagać dzieciom z lekcjami i że w normalnej sytuacji to nie byłby dla niej problem.

3. Społeczne oczekiwania i normy

Kultura pracy, w której funkcjonujemy, może również wpływać na nasze trudności ze stawianiem granic. W niektórych środowiskach zawodowych istnieje silna presja na bycie zawsze dostępnym i gotowym do pracy ponad normę. Normy społeczne i oczekiwania mogą sprawić, że trudno będzie nam postawić granice bez obawy przed oceną. Sytuacją, która może mieć znaczący wpływ na zmianę jest wejście nowego pracownika do zespołu. Jeśli będzie to osoba asertywna, pewna siebie to na długie siedzenie po nocach w biurze, może zareagować zdrowym zaskoczeniem i się z tego wyłamać. Wtedy zespół może zrozumieć, że “tak też się da” i zacząć coś zmieniać

Jak reagować na konkretne zachowania naruszające granice?

1. Nadmierne obciążenie pracą

Przykład sytuacji: Szef regularnie zleca Ci dodatkowe zadania, które wykraczają poza Twoje obowiązki i czas pracy.

Jak reagować: Ważne jest, aby asertywnie, ale uprzejmie wyrazić swoje granice. Możesz powiedzieć: “Doceniam, że mi ufasz i powierzysz dodatkowe zadania, jednak moje obecne obowiązki w pełni wypełniają mój czas pracy. Czy możemy omówić priorytety, aby upewnić się, że wykonuję swoją pracę jak najlepiej, bez nadmiernego obciążenia?”

2. Przerwy i czas wolny

Przykład sytuacji: Współpracownicy regularnie kontaktują się z Tobą po godzinach pracy lub w czasie urlopu, oczekując natychmiastowej odpowiedzi.

Jak reagować: Ustal jasne granice dotyczące swojego czasu wolnego. Możesz użyć automatycznych odpowiedzi w e-mailu, informujących o swoich godzinach pracy i dostępności. W rozmowie możesz powiedzieć: “Chciałbym, abyśmy szanowali nawzajem nasze przerwy i czas wolny. Jestem dostępny w godzinach pracy i wtedy z przyjemnością odpowiem na wszelkie pytania.”

3. Brak szacunku i nieodpowiednie zachowanie

Przykład sytuacji: Jeden z Twoich współpracowników regularnie krytykuje Cię w sposób niekonstruktywny lub niegrzeczny.

Jak reagować: Ważne jest, aby stanowczo i spokojnie zareagować na takie zachowanie. Możesz powiedzieć: “Rozumiem, że możesz mieć uwagi do mojej pracy, jednak prosiłbym, aby wyrażać je w sposób konstruktywny i z szacunkiem. To pomoże nam lepiej współpracować i poprawić nasze wyniki.”

4. Niezapowiedziane zmiany i dodatkowe zadania

Przykład sytuacji: Twój szef zleca Ci nowe zadanie w ostatniej chwili, nie pytając o dostępność i możliwości realizacji.

Jak reagować: Możesz wyrazić swoje granice, proponując alternatywne rozwiązania. Powiedz: “Chciałbym pomóc z tym zadaniem, jednak potrzebuję więcej czasu na jego realizację. Czy możemy przełożyć termin lub zorganizować dodatkowe wsparcie, aby upewnić się, że zadanie zostanie wykonane na wysokim poziomie?”

5. Zbyt częste spotkania

Przykład sytuacji: Twoje dni pracy są wypełnione niekończącymi się spotkaniami, które uniemożliwiają Ci realizację kluczowych zadań.

Jak reagować: Zaproponuj zmiany w harmonogramie spotkań. Możesz powiedzieć: “Zauważyłem, że liczba spotkań utrudnia mi koncentrację na kluczowych zadaniach. Czy moglibyśmy zredukować liczbę spotkań lub zmienić ich harmonogram, aby zapewnić więcej czasu na pracę indywidualną?”

Moim zdaniem, sformułowania których użyjemy powinny być dopasowane do nas.
Dlatego na sesjach często wypisuję z klientem konkretne sytuacje i do nich dopasowujemy asertywną wypowiedź. Dlaczego? Bo to co dla mnie mogłoby być naturalne, dla innej osoby będzie zbyt surowe i nie na miejscu. Wypowiedzenie nie swoich słów będzie wtedy karykaturalne a my sami będziemy zmieszani. Dlatego tak istotne jest dopasowanie stylu komunikacji do siebie.