Pracownicy na różnych szczeblach organizacji odczuwają presję, stres i brak satysfakcji z pracy, co prowadzi do obniżonej wydajności i wyższej rotacji personelu. W odpowiedzi na te wyzwania, metoda job craftingu zyskuje na popularności jako skuteczny sposób na poprawę dobrostanu pracowników. W niniejszym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest job crafting, dlaczego może być skuteczną metodą przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu, oraz jak można go wdrożyć w praktyce, wspierając zarówno pracowników, jak i organizację.

Czym jest job crafting i co ma wspólnego z wypaleniem zawodowym?

Job crafting, w najprostszym ujęciu, to proces, w którym pracownicy samodzielnie modyfikują swoje obowiązki, relacje zawodowe oraz sposób postrzegania swojej pracy, aby lepiej odpowiadały one ich indywidualnym potrzebom i preferencjom. Został wprowadzony przez Amy Wrzesniewski i Jane E. Dutton w 2001 roku i od tego czasu zyskał uznanie jako narzędzie wspierające zaangażowanie i satysfakcję pracowników.

Trzy Wymiary Job Craftingu
Przekształcanie zadań: Zmiana charakteru lub ilości wykonywanych zadań. Np. Księgowy, który wprowadza nowe narzędzia do analizy danych, aby ułatwić i przyspieszyć swoją pracę, jednocześnie zwiększając swoją satysfakcję z wykonywanych zadań.

Przekształcanie relacji: Kształtowanie relacji z innymi pracownikami. Np. Menedżer projektu, zaczyna inicjować więcej spotkań 1:1 ze swoimi pracownikami, ponieważ zauważa że w ten sposób łatwiej mu zbudować zaufanie.

Przekształcanie poznawcze: Zmiana sposobu myślenia o swojej pracy i jej znaczeniu. Np. pracownik obsługi klienta, który zaczyna postrzegać swoją rolę jako kluczową dla budowania pozytywnego wizerunku firmy, a nie tylko jako rozwiązywanie problemów klientów.

Dlaczego Job Crafting może być skuteczny?

Zwiększenie autonomii i poczucia kontroli
Jednym z głównych źródeł wypalenia zawodowego jest brak kontroli nad własną pracą. W praktyce oznacza to, że pracownik dostaje określone zadania i potem ma się z nich rozliczyć z przełożonym. Często dochodzi do tego sytuacja, gdzie manager jeszcze sugeruje jak dane zadanie ma być zrobione – krok po kroku, co ma ogromne przełożenie na brak poczucia sprawczości.
Job crafting daje pracownikom możliwość aktywnego kształtowania swojej roli, co zwiększa ich poczucie autonomii i wpływu na wykonywane zadania. To nie oznacza, że pracownik zmienia swoje zadania o 180 stopni. Nadal wykonuje swoje obowiązki, ale częściej robi to “w swoim stylu”, a z szefem rozlicza się z efektów pracy.

Dopasowanie pracy do wartości i umiejętności
Gdy pracownicy mogą dostosować swoje obowiązki do osobistych wartości i umiejętności, zwiększa się ich zaangażowanie i satysfakcja z pracy. Przykładem może być programista, który poza głównymi obowiązkami zaczyna angażować się w projekty związane z rozwojem oprogramowania open source, co odpowiada jego pasjom i wartościom.
Kiedy pracuję z klientami w ramach doradztwa zawodowego, często słyszę że wypalenie dotknęło ich w momencie, kiedy kultura organizacyjna zaczęła mijać się z ich wartościami. Ale uświadamiali to sobie dopiero, gdy potrafili te wartości nazwać. W ramach warsztatów z job craftingu ważnym elementem jest skupienie się na wartościach zespołowych ze szczególnym uwzględnieniem wartości poszczególnych członków zespołu (to drugie jest analizowane aby zespół wiedział jakie wartości są istotne dla osób z którymi pracuje się na co dzień).

Wzmacnianie relacji w miejscu pracy
Silne relacje w pracy mogą przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu poprzez zapewnienie wsparcia społecznego. Job crafting umożliwia pracownikom aktywne budowanie i kształtowanie relacji, co może prowadzić do lepszego współdziałania i większej satysfakcji z pracy. W ramach warsztatów jednym z ważnych elementów jest wzajemne docenienie i zauważenie swojej pracy. Zazwyczaj jesteśmy tak skupieni na swoich zadaniach i terminach, że brakuje nam czasu na spojrzenie na drugiego człowieka. Wypracowując nawyk doceniania, zespół zaczyna budować relacje i większe zaufanie do siebie.

Badania Naukowe o job craftingu
Tims, Bakker i Derks (2013): Badania te wykazały, że pracownicy angażujący się w job crafting mają wyższy poziom zaangażowania oraz niższy poziom wypalenia zawodowego. Analiza przeprowadzona wśród pracowników różnych sektorów pokazała, że możliwość modyfikowania swoich zadań prowadzi do większego poczucia kontroli i zadowolenia z pracy.

Wrzesniewski i Dutton (2001): Badaczki wykazały, że job crafting może prowadzić do wyższej satysfakcji z pracy oraz większego poczucia sensu i wartości w pracy. Pracownicy, którzy angażują się w job crafting, częściej postrzegają swoją pracę jako bardziej znaczącą i wartościową.

Jak zastosować Job Crafting w praktyce?

Identyfikacja obszarów do zmiany
Pierwszym krokiem w job craftingu jest zidentyfikowanie obszarów pracy, które pracownik lub zespół chciałby zmienić. Może to obejmować określone zadania, relacje zawodowe lub sposób postrzegania swojej roli. Ważne jest, aby zespół zastanowił się, które elementy jego pracy są dla niego najtrudniejsze lub najmniej satysfakcjonujące.
Zazwyczaj tę analizę wykonuję z zespołem jeszcze przed warsztatem aby wiedzieć na czym skupić się w jego trakcie i robimy to w ramach audytu.

Analiza zasobów

Kolejnym krokiem jest przeanalizowanie wartości, mocnych stron i zasobów zespołu. Skupiamy się na tym, na czym zespół chce budować swoją ekspertyzę i często także widoczność poza zespołem. Na tym etapie wielokrotnie konfrontujemy co zespół lubi robić, a co jest tzw. kulą u nogi, a o której się nie mówi. Bywa też tak, że to tutaj zespół uświadamia sobie jakie mocne strony posiadają poszczególne osoby oraz co jest istotne w pracy dla każdego pracownika.
To moment docenienia i zauważenia swojej pracy oraz przestrzeń na ustrukturyzowanie tej wiedzy.

Planowanie Zmian
Następnie zespół powinien opracować plan wprowadzenia zmian. Plan ten powinien być realistyczny i uwzględniać zarówno możliwości, jak i ograniczenia w miejscu pracy. Część warsztatu jest specjalnie przeznaczona na temat blokad, ponieważ jest to istotny aspekt z perspektywy przekształcania zadań. Czasami okazuje się, że na pewne rzeczy nie mamy wpływu, jak np. krótkie terminy realizacji zadań albo są zadania których nikt nie lubi a na koniec dnia ktoś musi je wykonać. To tutaj dokonujemy konstruktywnej analizy na co mamy wpływ i możemy to zmienić, a na co wpływu nie mamy.

Wdrażanie Zmian
Wdrażanie zmian może obejmować modyfikowanie codziennych obowiązków, inicjowanie nowych projektów, budowanie relacji z innymi pracownikami lub zmiana sposobu myślenia o swojej pracy. Ważne jest, aby pracownik był elastyczny i otwarty na feedback oraz gotowy na wprowadzanie dalszych modyfikacji w miarę potrzeby. Dodatkowo, ważne jest aby członkowie zespołu ustalili ze sobą konkretne terminy i określili kiedy zweryfikują efekty pracy.

Monitorowanie i dostosowywanie
Job crafting to proces dynamiczny, który wymaga ciągłego monitorowania i dostosowywania. Pracownik powinien regularnie oceniać efekty wprowadzonych zmian i w razie potrzeby modyfikować swoje działania. Ważne jest, aby pracownik był gotowy na ciągłe uczenie się i dostosowywanie swojej roli do zmieniających się warunków pracy. Zazwyczaj po dwóch miesiącach od warsztatów proponuję pracodawcy spotkanie “follow up” aby zweryfikować co zespołowi udało się wprowadzić, a gdzie napotkał problemy. Jeśli jest taka potrzeba, wykonujemy dodatkowe ćwiczenia aby dane zagadnienie przepracować.

Podsumowanie

Job crafting uda się tylko wtedy, gdy organizacja będzie miała otwartość do dania autonomii pracownikowi i poczucia wpływu na wykonane zadania.
Niestety mikromanagement nadal ma się dobrze w Polsce, a wielu szefów cały czas myśli że ich rola polega tylko na przydzielaniu zadań i rozliczaniu z nich.
To powoduje, że pracownik nie czuje się przywiązany do swojej pracy, nie lubi jej, jest permanentnie zestresowany i często doświadcza wypalenia zawodowego.
Dlatego uważam, że na job crafting mogą decydować się te firmy, które ten poziom świadomości mają już za sobą i wiedzą, że zarządzanie zespołem to coś więcej niż zadania. Wtedy zespół może się otworzyć i zaufać.

Jeśli Twoja firma jest zainteresowana warsztatami z job craftingu, zapraszam do kontaktu przez email renata@onadlaniej.pl